حذف دهکهای پردرآمد از فهرست یارانهبگیران تا پایان سال!
روند اصلاح نظام یارانهای کشور با جدیت بیشتری دنبال میشود. به گفته حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندسازی یارانهها، مطابق با قانون بودجه سال جاری، سه دهک بالای درآمدی جامعه که جمعیتی حدود ۱۸ میلیون نفر را شامل میشوند، تا پایان سال از فهرست دریافتکنندگان یارانه حذف خواهند شد. این اقدام با همکاری وزارت تعاون، کار […]
روند اصلاح نظام یارانهای کشور با جدیت بیشتری دنبال میشود. به گفته حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندسازی یارانهها، مطابق با قانون بودجه سال جاری، سه دهک بالای درآمدی جامعه که جمعیتی حدود ۱۸ میلیون نفر را شامل میشوند، تا پایان سال از فهرست دریافتکنندگان یارانه حذف خواهند شد. این اقدام با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال اجراست.
نوروزی در نشست علمی «هدفمندی یارانهها و معمای رفاه» که در مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری برگزار شد، با مرور سابقه طرح هدفمندی یارانهها اظهار کرد: موضوع بازتوزیع یارانهها سالهاست که در برنامههای توسعه کشور مطرح بوده و حجم گسترده پرداختها در ایران نشان میدهد این موضوع نقشی تعیینکننده در اقتصاد ملی دارد.
ابعاد پنهان یارانهها
وی با اشاره به وجود یارانههای آشکار و پنهان، گفت: امسال حدود ۲۱ درصد منابع بودجه عمومی، معادل هزار و ۴۶ هزار میلیارد تومان، به انواع یارانه اختصاص یافته است که تنها ۸۸ هزار میلیارد تومان آن به دارو تعلق دارد. همچنین حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان در قالب یارانه نقدی و مستمری ماهانه به خانوادههای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی پرداخت میشود.
به گفته رئیس سازمان هدفمندی، ماهانه ۳۵ میلیون دلار از وزارت نفت برای پرداخت یارانه دریافت میشود، در حالی که کشور روزانه نزدیک به ۲۰ میلیون لیتر بنزین وارد میکند و صادراتی در این بخش ندارد. او تأکید کرد: «سیاست فعلی که بر توزیع مساوی یارانهها میان همه مردم استوار است، نیازمند اصلاح جدی است.»
ضعف اطلاعاتی و چالش در شناسایی دهکها
نوروزی از نبود بانک اطلاعاتی جامع و دقیق بهعنوان یکی از موانع اصلی نام برد و افزود: تاکنون روشهای مختلفی از جمله خوداظهاری یا ثبت دارایی خانوارها اجرا شده، اما هیچکدام به نتیجه مطلوب نرسیده است. به گفته او، دادههای مربوط به املاک و داراییها هنوز کامل نیست و پایگاههای اطلاعاتی خانوار نواقص جدی دارد. وزارت رفاه نیز در آزمون وسع از شاخصهایی مانند خودرو، املاک، تراکنش بانکی و سفرهای خارجی استفاده میکند، اما به دلیل ضعف دادههای ثبتی، نتایج چندان دقیق نیست.
وی یادآور شد که هماکنون ۹۲ درصد مردم یارانه دریافت میکنند، در حالی که باید نظام حمایتی کشور بهسمت تأمین اجتماعی فراگیر حرکت کند؛ بهگونهای که پرداخت یارانهها مشروط و زماندار باشد، مثلاً بر اساس تحصیل فرزندان یا کاهش آسیبهای اجتماعی.
یارانه پنهان انرژی؛ معضل بزرگ اقتصاد ایران
یکی از محورهای اصلی سخنان نوروزی مربوط به یارانههای انرژی بود. او گفت: مصرف روزانه بنزین در کشور حدود ۱۳۹ میلیون لیتر است که با نرخ یارانهای ۱۵۰۰ تومان عرضه میشود، در حالی که قیمت واقعی آن بسیار بالاتر است و به همین دلیل یارانه پنهان بنزین به بیش از ۲ هزار هزار میلیارد تومان میرسد. وضعیتی مشابه در بخش گاز و برق نیز وجود دارد.
بر اساس مطالعات انجامشده در سال ۱۴۰۲، بهطور میانگین روزانه ۴ دلار یارانه به هر ایرانی پرداخت میشود، در حالی که خط فقر جهانی حدود ۲ دلار است. با این حال، این حمایتها چندان ملموس نیستند، چراکه انرژی در ایران با قیمتی بسیار پایینتر از ارزش واقعی به مردم عرضه میشود.
حرکت به سوی اصلاح ساختار یارانهها
نوروزی با تأکید بر اینکه حذف دهکهای پردرآمد آغاز شده، افزود: اصلاح قیمتگذاری سوخت صنایع، معادن و حتی سوخت هواپیما در دستور کار قرار گرفته است. به گفته او، تنها اصلاح نرخ سوخت هوایی تا پایان امسال ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد جدید برای دولت ایجاد میکند.
وی توضیح داد: پرداخت یارانه از شیرخشک تا خرید تضمینی گندم و دارو همچنان ادامه دارد، اما بهترین راهکار این است که یارانهها به مصرفکننده نهایی برسد، نه به حلقههای میانی زنجیره تأمین، چراکه در این مسیر فساد و رانت گسترده شکل میگیرد.
دیدگاه کارشناسان و مسئولان پیشین
در این نشست، امید حاجتی، رئیس سابق سازمان هدفمندسازی یارانهها، و علی عسگری، رئیس اسبق این سازمان نیز به بیان دیدگاههای خود پرداختند. حاجتی تأکید کرد: رفاه خانوار باید در قالب یک بسته جامع شامل درآمد، ثروت و خدمات دولتی بررسی شود. او گفت: «بزرگترین خطا این است که تصور کنیم توزیع یارانه نقدی به همه مردم نوعی موفقیت است؛ در حالی که باید یارانه تنها برای جبران فشار تورمی و حمایت از دهکهای ضعیف پرداخت شود.»
وی همچنین بر ضرورت حذف یارانههای غیرمستقیم، بهویژه در بخش انرژی، تأکید کرد و گفت: پرداخت یارانههای گسترده به همه اقشار نهتنها کمکی به عدالت اجتماعی نمیکند، بلکه موجب اسراف، مصرف بیرویه و گسترش فساد میشود.
عسگری نیز با یادآوری سابقه تدوین قانون هدفمندی در سال ۱۳۸۹ گفت: «آنچه امروز اجرا میشود فاصله زیادی با اهداف اولیه طرح دارد و در عمل به ناکارآمدترین شیوه ممکن رسیدهایم. قرار بود طی پنج سال قیمت حاملهای انرژی به سطح واقعی نزدیک شود، اما این روند متوقف شد و اکنون با انبوهی از مشکلات روبهرو هستیم.»
او افزود: تجربههای گذشته نشان داده است که استفاده از کالابرگ نیز ناکارآمد است، چراکه حق انتخاب مصرفکننده را سلب کرده و مصرف بیرویه را افزایش میدهد.
ضرورت تغییر رویکرد
جمعبندی نشست نشان داد که اغلب مسئولان و کارشناسان، چه فعلی و چه پیشین، بر ناکارآمدی سیاستهای موجود اتفاق نظر دارند. آنها تأکید کردند که نظام یارانهای کشور باید بهسمت مدلهای نوین تأمین اجتماعی حرکت کند تا علاوه بر کاهش فشار بر بودجه دولت، عدالت اجتماعی نیز به شکلی واقعی محقق شود.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید